Բարև, ես․․․ նախագիծն իրականացնել սկսեցինք արհեսական բանականության ուսումնասիրությունից։

Ուսումնասիրեցինք արհեստական բանականության աշխատանքի բնույթը, ուղղությունները, օգտագործման հնարավորությունները։ Խոսեցինք ուսումնական գործունեության մեջ դրա գործածումից, նաև՝ վատ և վտանգավոր կողմերից։

Նախագիծն իրականացնելուց օգտագործեցինք նկարների խմբագրման և շարժական ավատարների ստեղծման կայքերից, որոնք հիմնված են արհեստական բանականության վրա։

Իմ տեսանյութը

Դաս 13

Գրաֆիկներ կոորդինատային հարթության վրա

Կոորդինատային հարթությունը շատ հարմար է տարբեր գրաֆիկներ կառուցելու համար։ Կառուցենք, օրինակ, օրվա ընթացքում օդի ջերմաստիճանի փոփոխությա գրաֆիկը՝ ըստ հետևյալ աղյուսակում ներկայացված տվյալների:

Դիտարկենք հարթության վրա մի կոորդինատային համակարգ, որի աբսցիսների առանցքը համապատասխանում է ժամանակի փոփոխությանը, իսկ օրդինատների առանցքը՝ ջերմաստիճանի փոփոխությանը։ Այնուհետեւ կոորդինատային հարթության վրա նշենք այն կետերը, որոնց աբսցիսները հավասար են աղյուսակում տրված ժամերին, իսկ օրդինատները՝ նրանց համապատասխանող ջերմաստիճաններին. (0,–2), (3,–4), (6,–6), (9,–2), (12, 3), (15, 8), (18, 9), (21, 6), (24, 3)։ Միացնելով ստացված կետերը սահուն կորագծերով՝ կստանանք պահանջվող գրաֆիկը (տե՛ս նկ. 79)։

Գրաֆիկը պարունակում է լիակատար տեղեկություններ մեծությունների միջեւ կախման վերաբերյալ եւ թույլ է տալիս պատասխանել տարբեր հարցերի։ Օրինակ՝ ենթադրենք՝ պետք է պարզել, թե ինչպիսին են եղել օրվա նվազագույն եւ առավելագույն ջերմաստիճանները։ Նայելով գրաֆիկին՝ մենք ընտրում ենք ամենափոքր եւ ամենամեծ օրդինատներ ունեցող կետերը, ապա գրաֆիկի օգնությամբ որոշում ենք նրանց մեծությունները՝ –6 եւ 9։ Որպեսզի պարզենք, թե որ պահերին են գրանցվել ջերմաստիճանի այդ արժեքները, բավական է գտնել նրանց համապատասխանող աբսցիսները՝ առավոտյան ժամը 6-ը եւ երեկոյան ժամը 6-ը։ Կամ, օրինակ, ունենք զբոսաշրջիկների խմբի շարժման աղյուսակը.

Կառուցենք զբոսաշրջիկների շարժման գրաֆիկը (նկ. 80)։

Օգտագործելով միայն գրաֆիկը՝ մենք կարող ենք պատասխանել մեզ հետաքրքրող տարբեր հարցերի։

Օրինակ՝

1. Ինչքա՞ն ճանապարհ են անցել զբոսաշրջիկները առաջին երեք ժամում։

2. Ո՞ր ժամին է եղել առաջին կանգառը։

3. Ի՞նչ արագությամբ են շարժվել զբոսաշրջիկները ժամը 13-ից 14-ը։ Առաջին հարցին պատասխանելու համար պետք է աբսցիսների առանցքի վրա գտնել 11 կոորդինատ ունեցող կետը՝ (որոնելի ճանա- պարհը զբոսաշրջիկները անցել են ժ.8-ից 11-ը)։ Այդ աբսցիսին համա-պատասխանող օրդինատը՝ 12-ը (12 կմ), կլինի տրված հարցի պատաս-խանը։ Երկրորդ հարցին պատասխանելու համար պետք է հասկանալ, որ կանգառին համապատասխանում է գրաֆիկի այն հատվածը, որտեղ օրդինատը ժամանակի փոփոխությանը զուգընթաց չի փոփոխվում։ Այդպիսի հատվածները երկուսն են. առաջինը սկսվում է ժամը 12-ին, երկրորդը՝ ժամը 16-ին։ Հետեւաբար պատասխանն է՝ ժամը 12-ին։ Երրորդ հարցի պատասխանն է՝ 5 կմ/ժ արագությամբ։ Իրոք, ժամը 13-ից 14-ը անցած ճանապարհը հավասար է համապատասխան կետերի օրդինատների տարբերությանը. 20 կմ–15 կմ=5 կմ. Զբոսաշրջիկներն այն անցել են 1 ժամում։

Առաջադրանքներ

1. Շաքարավազի 1կգ արժե 280դրամ։ Քանի՞ դրամ է վճարվել 2կգ, 3կգ, 4կգ, 5կգ, 6կգ, 7կգ շաքարավազի համար։ Կազմեք շաքարավազի գնված քանակության և վճարված գումարի կախման աղյուսակը։ Կառուցեք գրաֆիկը։ Ի՞նչ գիծ է այդ գրաֆիկը։ 

Քաշը կգ	1	2	3	4	5	6	7
Արժեքը դրամ	280	560	840	1120	1400	1680	1960

2.Երեխայի հասակը 10 տարվա ընթացքում փոփոխվել է հետևյալ կերպ. Կառուցել համապատասխան գրաֆիկը։

3.Հետևյալ աղյուսակում ներկայացված են օրվա ընթացքում օդի ջերմաստիճանի փոփոխության տվյալները.

Կառուցեք գրաֆիկը և պատասխանեք հետևյալ հարցերին.

ա) ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել 0⁰C: 04:30, 09:00։

բ) ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել ամենացածրը (ամենաբարձրը): 06:00 (18:00):

գ) ո՞ր ժամանակահատվածում է օդի ջերմաստիճանը եղել 0⁰ից ցածր (բարձր)։ 04:30 – 09:00 (00:00 – 04:30, 09:00 – 24:00)

դ) քանի՞ աստիճանով է փոխվել օդի ջերմաստիճանը ժամը 6-15ը։

10⁰ – ով։

4. Ստորև բերված է օդի ջերմաստիճանի փոփոխության գրաֆիկը։ Պատասխանեք նախորդ խնդրում առաջադրված հարցերին։

ա) ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել 0⁰C: 02:00, 14:00։

բ) ժամը քանիսի՞ն է օդի ջերմաստիճանը եղել ամենացածրը (ամենաբարձրը): 08:00 (00:00, 23:00):

գ) ո՞ր ժամանակահատվածում է օդի ջերմաստիճանը եղել 0⁰ից ցածր (բարձր)։ 02:00 – 14:00 (00:00 – 02:00, 14:00 – 24:00)

դ) քանի՞ աստիճանով է փոխվել օդի ջերմաստիճանը ժամը 6-15ը։ 3 աստիճանով

5. Նկարում տրված է ավտոմեքենայի շարժման գիաֆիկը։ Ըստ գրաֆիկի պատասխանել հետևյալ հարցերին.

ա) ժամը քանիսի՞ն է մեքենան մեկնել քաղաքից: 03:00

բ) Ինչի՞ է հավասար մեքենայի անցած ճանապարհի երկարությունը: 210 կմ

գ) քաղաքից ի՞նչ հեռավորության վրա էր մեքենան մեկնումից 2,3,6 ժամ անց: 60 կմ, 90 կմ, 180 կմ:

դ) ժամը քանիսի՞ն էր ավտոմեքենան գտնվում քաղաքից 210կմ հեռավորության վրա : 10:00

ե) ինչի՞ է հավասար ավտոմեքենայի արագությունը: 30կմ/ժ

զ) ինչքա՞ն ճանապարհ է անցել ավտոմեքենան ընթացքի 3րդ ժամից սկսած մինչև ընթացքի ավարտը: 120 կմ

6. Նկարում պատկերված են մեքենայի և ավտոբուսի շարժման գրաֆիկները։ Պատասխանել հետևյալ հարցերին.

ա) քանի՞ ժամում մեքենան կհասնի ավտոբուսին, 3 ժամում

բ) քաղաքից ի՞նչ հեռավորության վրա մեքենան կհասնի ավտոբուսին: 260կմ

1.  Նկարում պատկերված է 4սմ² մակերես ունեցող ABCD քառակուսին։ Ինչի՞ է հավասար BDFG քառակուսու մակերեսը։

Լուծում՝

1)4 : 2 = 2 (սմ²  BCD)

2)2 x 4 = 8 (սմ²  BDFG)

Պատ՝. 8 սմ²:

Ձայնի աղբյուրներ

Մարդիկ և կենդանիները շրջապատի մասին տեղեկատվություն ստանում են ոչ միայն տեսողության, այլ նաև լսողության միջոցով: Աշխարհը լի է տարատեսակ ձայներով:

Օրինակ

Մենք լսում ենք մարդկանց ձայնը, թռչունների ծլվլոցը, միջատների տզզոցը, երաժշտական նվագարանների ձայները, մեքենաների աղմուկը, ամպերի որոտը և այլն: Համարյա բոլոր կենդանիներն օժտված են ձայն արձակելու և շրջապատից ձայներ ընկալելու ունակությամբ։ Ի տարբերություն կենդանիների` մարդը կարողանում է խոսել, ինչը եզակի հնարավորություն է ստեղծում մարդկանց` հաղորդակցվելու միմյանց հետ:

Դիտումները ցույց են տալիս, որ ձայնի առաջացումը սերտորեն կապված է տատանումների հետ: Նվագարանի լարը սովորական պայմաններում ձայն չի արձակում, սակայն բավական է ստիպել, որ լարը տատանվի, և մենք անմիջապես ձայն ենք լսում: Որոշակի հաճախության մաքուր ձայն կարելի է ստանալ կամերտոն կոչվող սարքի միջոցով: 

Կամերտոնի արձակած ձայնը պայմանավորված է տատանումներով, որոնք առաջանում են այդ սարքին մուրճով հարվածելիս:

Օրինակ

Մեղվի կամ մոծակի արձակած ձայնը պայմանավորված է նրանց թևիկների տատանումներով, մարդու ձայնը` ձայնալարերի տատանումներով և այլն:

Ձայնը բնութագրվում է տատանումների հաճախությամբ: Հաճախությունը մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն է, չափվում է հերցերով (1 Հց):

Ոչ բոլոր տատանումներն են լսելի մարդուն: Մարդու ականջը որպես ձայն ընկալում է այն տատանումները, որոնց հաճախությունն ընկած է 16-ից մինչև 20000 Հց տիրույթում: 

16-ից մինչև 20000 Հց տիրույթի տատանումները կոչվում են լսելի (ակուստիկ) տատանումներ։

16 Հց-ից փոքր հաճախությամբ ձայնն անվանում են ենթաձայն, իսկ 20000 Հց-ից մեծ հաճախությամբ ձայնը` անդրաձայն:

Ձայնի տարածումը և անդրադարձումը

Մենք ձայնը լսում ենք աղբյուրից բավականին մեծ հեռավորությունների վրա։ Իսկ ինչպե՞ս է տատանվող մարմնից ձայնը հասնում մեր ականջին։

Ձայնը լսելու համար ձայնի աղբյուրի և ականջի միջև պետք է լինի որևէ հաղորդող միջավայր, անօդ տարածությամբ ձայնը չի տարածվում։

Տատանվող լարը շարժման ուղղությամբ առաջացնում է իր առջևի օդի խտացում, իսկ մյուս կողմով՝ օդի նոսրացում։

Օդի այդպիսի խտացումները և նոսրացումները արագ հաջորդում են իրար և հաղորդվում ավելի հեռու գտնվող շերտերին. օդում տարածվում է ձայնային ալիք:

Երբ այն հասնում է մեր ականջին, մենք լսում ենք աղբյուրի արձակած ձայնը։

Ձայնը լավ է հաղորդում ոչ միայն օդը, այլև ջուրը, փայտը, հողը, մետաղները և այլն։ Տարբեր նյութերում ձայնը տարածվում է տարբեր արագություններով:

Օրինակ

Օդում ձայնը տարածվում է մոտավորապես 340 մ/վ արագությամբ, ջրում՝ 1500 մ/վ:

Ձայնը շատ ավելի լավ տարածվում պինդ մարմիններում, հատկապես՝ մետաղներում: Երկաթում ձայնը տարածվում է մոտ 5000 մ/վ արագությամբ:

Երկու մարդկանց խոսակցությանը չեն խանգարում նրանց միջև գտնվող ծառը կամ ցանկապատը։ Դա նշանակում է, որ ձայնը շրջանցում է ոչ մեծ չափերի արգելքները։

Սակայն ձայնը չի կարող շրջանցել զգալի չափեր ունեցող արգելքները՝ լեռը, շենքի պատը, անտառը և այլն։   

Ձայնը անդրադառնում է զգալի չափեր ունեցող արգելքներից:

Երբ արգելքներից անդրադարձած ձայնը հասնում է մեր ականջին, մենք լսում ենք ձայնի արձագանքը։

Որպեսզի մեր ականջը տարբերի արձակած և անդրադարձած ձայները, անհրաժեշտ է, որ ձայնն անդրադարձնող մարմինը գտնվի բավականաչափ մեծ հեռավորության վրա: Դրա շնորհիվ է, որ սովորաբար մենք արձագանքը լսում ենք դատարկ շինություններում:

Տարբեր կենդանիներ զգայուն են տարբեր ձայների նկատմամբ։

Մեդուզան ընկալում է ծովի ալիքների արձակած ենթաձայները և փոթորիկ սկսվելուց մի քանի ժամ առաջ հեռանում է ափից:

Օրինակ՝ Փղերն իրար հետ հաղորդակցվում են ենթաձայների միջոցով։ Դելֆինները, չղջիկները, կետերն արձակում և լսում են անդրաձայները։

Շատ գիշերային գիշատիչներ մթության պայմաններում որսում են իրենց զոհին լսողությամբ:    

Օրինակ

Չղջիկը համարյա զուրկ է տեսողությունից։ Թռիչքի ժամանակ, անընդհատ արձակելով և հետ ընդունելով անդրարաձայներ, չղջիկը ոչ միայն խուսափում է արգելքներին բախվելուց, այլև անսխալ «նկատում» և որսում է մանր մժեղներ։

Շները նույնպես լսում են անդրաձայնը։

Հարկ եղած դեպքերում հետախույզները ծառայողական շներին անհրաժեշտ հրամանները տալիս են անդրաձայնով, որը շրջապատի մարդկանց համար մնում է աննկատ:

Առաջադրանք

1.    Ինչպե՞ս է առաջանում ձայնը: Նկարագրե՛ք ձայնի առաջացման որևէ օրինակ:

Մենք լսում ենք մարդկանց ձայնը, թռչունների ծլվլոցը, միջատների տզզոցը, երաժշտական նվագարանների ձայները, մեքենաների աղմուկը, ամպերի որոտը և այլն: Համարյա բոլոր կենդանիներն օժտված են ձայն արձակելու և շրջապատից ձայներ ընկալելու ունակությամբ։ Ի տարբերություն կենդանիների` մարդը կարողանում է խոսել, ինչը եզակի հնարավորություն է ստեղծում մարդկանց` հաղորդակցվելու միմյանց հետ:

2.    Լուսնի վրա անհնար է լսել որևէ ձայն: Ի՞նչն է այդ բացարձակ անդորրի պատճառը։ Ձայնը փոխանցվում է օդի միջոցով, իսկլուսնի վրա օդ չկա։

3.    Որսորդները իրենց ականջը հաճախ հպում են հողին: Ինչո՞ւ:

Որսորդների ականջը հպում է հողին, որովհետև նա լսում է այդպես կենդանիների շարժը։

Առաջադրանք

1.    Մատիտով հարվածե՛ք ապակե բաժակին և նրա շուրթին հպե՛ք թելից կախված թեթև գնդիկը: Ի՞նչ եք լսում և տեսնում:

2.    Թռիչքի ժամանակ ագռավը մեկ վայրկյանում թևերը թափահարում է 3-4 անգամ, ճնճղուկըմինչև 13 անգամ, իշամեղուն 110 անգամ, իսկ մոծակը` 500-1000 անգամ։ Այդ թռչուններից և միջատներից որոնք են առաջացնում մարդու համար լսելի ձայն, և որո՞նք՝ ինֆրաձայն:

Դաս 12 — Կոորդինատային հարթություն

O կետը կոչվում է կոորդինատների սկիզբ, հորիզոնական ուղիղը` աբսցիսների առանցք լկամ x-երի առանցք), ուղղաձիգ ուղիղը` օրդինատների առանցք (կամ y-ների առանցք)

Նկար 74. A կետի աբսցիս` 5, օրդինատ` 2

Նկար 75. A(5,2), A'(2,5) 

Նկար 76. B(-3,2)

Առաջադրանքներ

1. Կառուցել կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ և նշել հետևյալ կետերը` A(+3,+4), B(-2,+1), C(-3,-4), D(0,+1), E(-5,+3), F(+3,-5), G(+1,0), M(+6,+4), N(-2,-4), K(-1,-3) :

2. Ինչի՞ է հավասար օրդինատների առանցքի վրա գտնվող կետի աբսցիսը։ 0

3. Ինչի՞ է հավասար աբսցիսների առանցքի վրա գտնվող կետի օրդինատը։ 0

4. Գրել կետերի կոորդինատները

A(0,0), B(0,1), C(1,0), D(4,0), E(2,1), F(3,3), G(1,4), H(3,-1), I(4,-4), J(-1,1), K(-2,2), L(-2,-2,), M(-1,-4), N(-3,-3)

5. Կոորդինատային հարթության ո՞ր քառորդում են գտնվում հետևյալ կետերը։

ա) (-7,+2)            ll քառորդում

բ) (+3,+1)            l քառորդում

գ) (-3,-5)              lll քառորդում

դ) (-15,+6)           ll քառորդում

ե) (+10,0)            X առանցքի վրա

զ) (0,-30)             Y առանցքի վրա

է) (+4,-2)             lV քառորդում

ը) (+3,-7)             lV քառորդում

6. Կոորդինատային հարթության վրա կառուցել AB հատվածը, որի ծայրակետերն են.

ա) A(+2,-1), B(+3, -2)

բ) A(+3,+2), B(+2,+1)

գ) A(+4,+1), B(0,-2)

դ) A(-1,+1), B(0,0)

ե) A(0,+1), B(+1,0)

զ) A(+4,-4), B(+3,-3)

7. Կոորդինատային հարթության վրա կառուցել ABC եռանկյունը, որի գագաթները հետևյալ կետերն են.

ա) A(+1,+1), B(+4,+2), C(+1,+5)

բ) A(+1,+2), B(-4,-2), C(-3,+3)

գ ) A(-3,0), B(+3,-2), C(+3,+2)

8. Որտե՞ղ են գտնվում հարթության այն կետերը, որոնց աբսցիսը հավասար է 0։

Y առանցքի վրա։

9. Որտե՞ղ են գտնվում հարթության այն կետերը, որոնց օրդինատը հավասար է 0։

X առանցքի վրա։

10. Կոորդինատային հարթության վրա տրված են A(-2,3) և B(1,0) կետերը։ Կառուցեք AB հատվածը և գտեք օրդինատների առանցքի հետ նրա հատման կետը։

C(0,1)

11. Կոորդինատային հարթության վրա տրված են A(-2,3) և B(0,1) կետերը։ Կառուցեք AB հատվածը և գտեք աբսցիսների առանցքի հետ նրա հատման կետը:

Հատման կետ չունի։

УРОК 1

ОДНА КАПЛЯ НИКОТИНА УБИВАЕТ ЛОШАДЬ

1.   Расскажите, какой вред наносит курение здоровью человека ; почему не стоит начинать курить и как бросить эту вредную привычку; почему не стоит рисковать своим здоровьем и даже жизнью ради курения.

Курение это медленное смерть.

2.Прочитайте текст скажите, к чему приводит курение.

Курение приводит к смертью.

О ВРЕДЕ КУРЕНИЯ

Учёные подсчитали, что восемь капель никотина могут убить лошадь, а
смертельная доза никотина для человека – две-три капли (от пятидесяти
до ста миллиграмм). Такое количество никотина получает курильщик,
выкуривший 20-25 сигарет.
Курильщик не умирает потому, что вводит никотин небольшими дозами.
Намного опаснее никотина табачный дым. В нём содержится около 70
особо опасных хими՛ческих веще՛ств.
По данным американских учёных, курение сокращает жизнь человека
на 10 лет. Каждая сигарета укорачивает жизнь на 11 минут. Учёные подсчитали, что табачный дым является причиной 90% смертей, вызванных
раком лёгких, и 30% смертей от других онкологи՛ческих заболева՛ний.
По материалам интернета

Что такое привычка? Легко ли избавиться от вредных привычек? Нет.

3.Ответьте на вопросы.

1.   Какая доза никотина смертельна для человека? Когда человек каждый год каждый месяц каждый день каждый час каждую минуту каждую секунду каждую миллисекунду курит он умирает.

2.    Почему курильщики не умирают сразу? Потому что курение это медленная смерть.

3.    Сколько никотина содержит одна сигарета? Не знаю.

4.   Что опаснее никотина? Ничего.

5.   К чему приводит вдыхание табачного дыма? Смерть.

4.Согласны ли вы с тем, что…

1.   Смертельная доза никотина для человека – две-три капли. Да

2.   Курильщик, выкуривший 20-25 сигарет за день, вечером умрёт. Да

3.   Никотин — это самое опасное вещество из тех, что содержится в дыму сигареты. Да

4.   Курение сокращает жизнь человека на 10 лет, а каждая сигарета укорачивает жизнь на 11 минут. Да

5.   Табачный дым является причиной 100% смертей, вызванных раком лёгких. Нет

5.Прочитайте текст

ОДНА КАПЛЯ УБИВАЕТ ЛОШАДЬ

Когда папа заболел, пришёл доктор и сказал:

-Ничего особенного, небольшая простуда. Но я вам советую бросить
курить, у вас в сердце лёгкий шумо՛к.
И когда он ушёл, мама сказала:

-Как это всё-таки глупо — доводить себя до болезней этими проклятыми папиро՛сами. Ты ещё такой молодой, а вот уже в сердце у тебя шумы и хрипы.

-Ну, — сказал папа, — ты преувеличиваешь! У меня нет никаких особенных шумов, а тем более хрипов. Есть всего-навсего один маленький шумок. Это не в счёт.

-Нет — в счёт! — воскликнула мама. — Тебе, конечно, нужен не шумок, тебя бы больше устроили скрип и скре՛жет, я тебя знаю…

-Во всяком случае, мне не нужен звук пилы, — перебил её папа.

-Я тебя не пилю՛, — мама даже покраснела, — но пойми ты, это
действительно вредно. Ведь ты же знаешь, что одна капля папиросного яда убивает здоровую лошадь!
Вот так раз! Я посмотрел на папу. Он был большой, спору нет, но всё таки поменьше лошади. Он был больше меня или мамы, но, что ни говори, он был меньше лошади и даже самой худой коровы. Корова бы никогда не поместилась на нашем диване, а папа помещался свободно. Я очень испугался. Я совсем не хотел, чтобы его убивала капля папиросного яда. Не хотел я этого никак и ни за что. От этих мыслей я долго не мог заснуть, так долго, что не заметил, как всё-таки заснул.
По В. Драгунскому
шумо՛к — небольшо՛й шум хрип — խզխզոց
папиро՛са — в отли՛чие от сигаре՛ты, состои՛т из двух часте՛й:
в пе՛рвой соде՛ржится таба՛к, а вторая сде՛лана из пло՛тной бума՛ги и явля՛ется пусто՛й
скре՛жет — ճռռոց пили՛ть — (здесь) надоеда՛ть замеча՛ниями

6. Объясните значение следующих слов и выражений.
Небольшая простуда, бросить курить, шумы в сердце, преувеличивать, это
не в счёт, пилить (кого-то), что ни говори.

7. Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.

1.   Что сказал доктор после осмотра больного? Ничего нету серьезного.

2.    Что сказала мама после ухода доктора? Тебе, конечно, нужен не шумок, тебя бы больше устроили скрип и скре՛жет, я тебя знаю…

3.   Согласился ли папа со словами мамы? Нет

4.   Что сказала мама о вреде никотина? Это очень вредно и если ты куришь с годами ты умираешь.

5.   Почему испугался Дениска? Потому что он думал что с папой что-то серьезное случилось.

8. Ответьте на вопросы.

1.   Была ли болезнь папы опасной? Нет

2.   Почему доктор посоветовал больному бросить курить? Потому что курение вредит здоровье.

3.   Как отнеслась к совету доктора мама? Мама относился очень серьёзно.

4.   Что сказал папа о шуме в сердце? Папа сказал у меня нет никаких особенных шумов, а тем более хрипов. Есть всего-навсего один маленький шумок. Это не в счёт.

5.   Сколько капель никотина могут убить лошадь? Одна капля.

6.   Почему Дениска долго не мог заснуть? Потому что думал о своего отца.

9. Согласны ли вы с тем, что…

1.   Доктор посоветовал Денискиному папе бросить курить из-за небольшого шума в сердце. Да.

2.   Папа согласился бросить курить после разговора с мамой. Нет

3.   Дениска очень испугался за здоровье папы. Да

Դաս 11 — Կրկնություն

Առաջադրանքներ

1. Կատարել բազմապատկում՝

ա) +7, –4,            7 x (-4) = — 28

բ) –5, –11,           -5 x (-11) = 55

գ) –2, +8,             -2 x 8 = — 16

դ) +12, –12,         12 x (-12) = — 144

ե) +17, –1,           17 x (-1) = -17

զ) +1, –24,           1 x (-24) = -24

է) –8, 0,               -8 x 0 = 0

ը) 0, +32              0 x 32 = 0

2.Կատարել բազմապատկում

ա) +9, –2, +3,               9 x (-2) x 3 = — 54

բ) –5, +4, +7,                -5 x 4 x 7 = — 140

գ) –6, –10, +8,              -6 x (-10) x 8 = 480

դ) +5, –8, –5,                5 x (-8) x (-5) = 200

ե) +2, +15, –6,              2 x 15 x (-6) = — 180

զ) –16, –3, –9,              -16 x (-3) x (-9) = 432

է) –4, +20, –3,              -4 x 20 x (-3) = 240

ը) –30, +4, 0,                -30 x 4 x 0 = 0

թ) +9, 0, –21                          9 x 0 x (-21) = 0

3. Կատարել բազմապատկում

ա) –5, –6, –11              -5 x (-6) x (-11) = 330

բ) 0, –8, +12,                          0 x (-8) x 12 = 0

գ) +2, –10, +7,              2 x (-10) x 7 = — 140

դ) –16, –18, +20,                   -16 x (-18) x 20 = 5760

ե) +8, 0, –17,                          8 x 0 x (-17) = 0

զ) –6, –1, –19               -6 x (-1) x (-19) = — 114

4. Որոշե՛ք արտադրյալի նշանը և կատարե՛ք բազմապատկումը.

ա) (–2) · (+3) · (–7),               -2 x 3 x (-7) = 42

բ) (–1) · (–1) · (–1 ),               -1 x (-1) x (-1) = — 1

գ) (–5) · (–4) · (+3 ) · (–2),     -5 x (-4) x 3 x (-2) = — 120

դ) (+7) · (–3) · (+4) · (–5)       7 x (-3) x 4 x (-5) = 420

5. Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք + կամ – նշանը այնպես, որ ստացվի հավասարություն. 

ա) (–5) · (+10) · (–8) · (–6) = * 5 · 10 · 8 · 6,     * = —

բ) (–1) · (–2) · (+3) · (+4) = * 1 · 2 · 3 · 4,                   * = +

գ) (+6) · (+2) · (–9) · (+3) = * 6 · 2 · 9 · 3,                   * = —

դ) (+4) · (–4) · (+3) · (–3) = * 4 · 4 · 3 · 3:                   * = +

6. Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը՝ ընտրելով թվերի բազմապատկման հարմար հաջորդականություն. 

ա) (–8 ) · (–4 ) · (+2 ) · (–5 ) · (–7 ) = 2240

բ) (–1 ) · (+1 ) · (–6 ) · (–14 ) · (+5 ) = — 420

գ) (–5 ) · (+6 ) · (–7 ) · (+4 ) · (–3 ) = — 2520

դ) (–7 ) · (+8 ) · (–9 ) · (+6 ) · (–1 ) = — 3024

• 7. Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը. 

ա) (–1 ) · (+1 ) · (–1 ) · (+1 ) · (–1) = — 1

բ) (–5 ) · (–20 ) · (+3 ) · (–7 ) · (+2 ) = — 4200

գ) (+4 ) · (–5 ) · (+8 ) · (–2 ) · (–4 ) = — 1280

դ) ( –7 ) · (–1 ) · (+3 ) · (–5 ) · (–9) = 945

8. Հաշվել.  

ա) ( +5 ) · ( +3 ) + ( +5 ) · ( –2 ) = 15 + (- 10) = 5

բ) ( –2 ) · ( +4 ) + ( –2 ) · ( –3 ) = — 8 + 6 = — 2

գ) ( –7 ) · ( –4 ) + ( –7 ) · ( +3 ) = 28 + (-21) = 7

դ) ( –6 ) · ( –5 ) + ( –6 ) · ( +4 ) = 30 + (-24) = 6

9. Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք + կամ – նշանը այնպես, որ ստացվի հավասարություն. 

ա) – 5 · (4 + 3) = * 5 · 4 * 5 · 3,               

– 5 · (4 + 3) = — 5 · 4 — 5 · 3,             

բ) 8 · (–7 – 1) = * 8 · 7 * 8 · 1,                 

8 · (–7 – 1) = — 8 · 7 — 8 · 1

գ) 11 · (–6 + 5) = * 11 · 6 * 11 · 5,           

11 · (–6 + 5) = — 11 · 6 + 11 · 5

դ) –2 · (10 – 2) = * 2 · 10 * 2 · 2:

   –2 · (10 – 2) = — 2 · 10 + 2 · 2                  

Day 1

After School, read the text and answer the questions.

We have spoken about what pupils do at school, at lessons and during breaks. But boys and girls don’t spend the whole day at school. This talk will be about what they do when school is over and they are free. Not everybody goes home after the last lesson. Many boys and girls – the most active members of the class and school – stay at school for so me time for social activities. They organize parties, conferences, and games meetings. The school library is open at this time for pupils who come to choose a new book or read an interesting magazine. There are different after-school clubs at school; each member of an after-school club goes there to do something which interests him. Sports sections are also very popular. Their members play games and go in for gymnastics. You can see boys and girls from all classes either in the gymnasium or on the sport-ground. As you know, schoolchildren have to study after school, too. They have homework to do. When do you think it is better to begin doing homework? As doctors and teachers say, the best time is after dinner and an hour’s walk. If you have no rest, it’ll be difficult to prepare your lessons. Work about the house is a good rest from studying, too. The English people say, “A change of work is as good as a rest”. So it is useful to go to the shops and buy something. But if you meet a friend in the street, don’t talk too much because you’ll have too little time for your lessons.

Questions:

1. What do you like to do after school?

After school, I like to play ball and computer games.

2. Can you do what you like or there are things you must do?

I can do what  I like.

3. Does your school have playing fields?

Our school have playing fields.

4. What is your favorite kind of sport?

My favorite sport is football.

5. What out-of-school activities are you fond of?

I attend football training three days a week.

Book English in mind,

Page– 55

Homework: Day 1 – ex. 3 a, b, c, d, After School- retell the text

3. Grammar

* Adverbs of frenquency

100%	Always usually often sometimes hardly ever
0%	never

1. Complete the sentences about Calvin and Mawar with the words in the box.
   • 1. Calvin’s dad usually leaves the house before six o’clock.
   • 2. Calvin’s mam often spends the day at home.
   • 3. Calvin’s mam never does the housework.
   • 4. Calvin and his family sometimes watch television.
   • 5. Mawar  usually  goes to the school that’s seven kilometres away.
   • 6. There are hardly ever storms and heavy rains.

b. Complete the rule. Write before or after in the spaces.

RUKE: Adverbs of frequency usually come —after— the verb be, but —before — other verbs.

c. You can also talk about frequency like this.

every	day week morning month year
once twice three times              a five days	day week month year

d. Complete the sentences with expressions from Exercise 3c. Then listen and check your answers.

1. My mum checks her email at 8 a.m. and 8 p.m. My mum checks her email twice a day.
2. Tom eats fruit on Monday, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday, Saturday, Sunday. Tom ——eats fruit every day————- .
3. Susan goes shopping on Monday, Wednesday and Saturday. Susan ——-goes shopping three times a week —— .
4. Harry plays football on Saturday. Harry —plays football once a week —— .

Day 2

Book– Oxford word skills: I can name meat and fish

Page-65

Homework: Day 2– Oxford word skills: ex 1, 2, 3, 4 p. 65. Make up 5 sentences using Present Perfect Tense

1. Which one is different? Why?

1. Cow       sheep        salmon       pig   Salmon , because it’s a fish.
2. Cow  pig    pork  sheep      ————- , because ———— .
3. Ham lamb sausages   bacon  ——— , because ———— .
4. Lamb     pork        beef  tuna    ——— , because ———- .
5. Salmon      prawns       mussels     squid  ——— , because ——.
6. Duck           cow   lamb    chicken     ——— , because ———.

2. Complete the name of meet, fish or seafood.

>L a m b           1 _ e e _     2 _ o r _     3 _ u n _     4 _ u c _    5 _ r a _

3. Write the word for the meat or fish.

____Beef______

1. __________
2. __________
3. __________
4. ___________
5. ___________
6. ___________

4.Write your answers or ask another student.

Do you like:

1. bacon? ___________ .
2. beef? ____________ .
3. squid? __________ .
4. mussels? _________ .
5. crab? __________ .
6. tuna? __________ .
7. prawns? _________ .
8. duck? __________ .
9. lamb? __________ .

«Ինչ կարող է պատմել ազգանունը»/նախագիծ/

Ազգանուններ սկզբնապես չեն եղել, որովհետև հնում մարդիկ ապրում էին մեկուսացած, փոքրիկ բնակավայրերում, և բոլորը միմյանց ճանաչում էին։ Իսկ նույն անունն ունեցող մարդկանց զանազանել են հայրերի անուններով, օրինակ՝ Տիգրանի որդի Առաքել և այլն։ Սակայն մարդկանց թվաքանակի ավելացման հետևանքով միայն անունով կամ հայրանունով հնարավոր չէր բավարարվել, և առաջացել են ազգանունները։

Ազգանունը անձի տոհմական անվանումն է։ Այն տրվում է ծնվելուց կամ ամուսնանալուց հետո և փոխանցվում ժառանգաբար։

Հին և միջին դարերում ազգանուն կրում էին ազնվական ընտանիքևերը՝ Մամիկոնյաններ, Արծրունիներ, Մեդիչիներ, Ռյուրիկովիչներ և այլն։

Միջնադարյան Հայաստանում նշանավոր ընտանիքները հիշատակելիս նրանց ընդհանուր ճանաչում գտած ազգանվանն ավելացվում էր «ազգ», երբեմն՝ «տուն» բառերը՝ «ազգն Մամիկոնյաց», «ազգն Ռշտունյաց», «Տունն Արծրունյաց» և այլն։

Երբեմն մարդկանց անվանը կցվում էր նրանց ծննդյան կամ հիմնական գործունեության վայրի անունը, որը և ազգանվան դեր էր կատարում: Օրինակ՝ Մովսես Խորենացի, Գրիգոր Նարեկացի, Ներսես Լամբրոնացի։ Կապիտալիստական արտադրական հարաբերությունների կազմավորման շրջանում, երբ վերանում է տարբեր վայրերի մեկուսացումը, տեղի է ունենում բնակչության տեղաշարժ, աշխուժանում է առևտուրը, և մարդու ինքնությունը հաստատող փաստաթղթերը դառնում են անհրաժեշտություն: Այդ ժամանակաշրջանում ազգանունը լայն տարածում և ճանաչում է գտնում։

Թուրքիայում մինչև 1930-ական թվականների կեսերը ազգանուն գոյություն չուներ և պաշտոնապես մտցվեց Քեմալ Աթաթյուրքի նախաձեռևությամբ։

Ազգանունը հիմնականում առաջացել է նախնու անունից, որին ավելացվել է պատկանելաթյուն կամ ազգակցական կապ (որդի, դուստր) արտահայտող նախածանց կամ վերջածանց։ Օրինակ, սլավոնների մոտ՝ «իչ», «ով», «սկի», հույների մոտ ՝ «իդես», պարսիկևերի մոտ՝ «գադե», վրացիևերի մոտ՝ «ձե», «շվիլի» և այլն։

Գրաբարում հայերեն ազգանունների կազմության մեջ օգտագործվող վերջածանցներն անվանվում են ազգական կամ տոհմական ածանցակերտ մասնիկներ։ Դրանք են՝ ացի, երի, եան, եանց