Լևոն Մադոյան

1. Տեղադրել ապրիլ ամսվա ընթացքում կատարված առաջադրանքների հղումները։

Ապրիլի 8 — 20-ը

Մարտի 31 — 7-ը

«Ինչ կարող է պատմել ազգանունը»/նախագիծ/

2. Իմ ուսումնասիրությունները, անհատական նախագիծը։

«Ինչ կարող է պատմել ազգանունը»/նախագիծ/.

3. Ապրիլ ամսվա ընթացքում մեր անցածը ամփոփել 15 — 20 նախադասությամբ։

Հռոմեական քաղաքակրթությունը ձևավորվել է Ապենինյան թերակղզում, որը ունի ջրառատ գետեր, բերրի հողեր և բարենպաստ կլիմա: Ըստ ավանդության, Հռոմը հիմնադրվել է Հռոմուլոսի կողմից Ք. ա. 753 թ․: Սկզբնական շրջանում Հռոմը կառավարվում էր արքայական իշխանությամբ։ Ք. ա. VI դարի վերջերին արքայական իշխանությունը վերացվեց և հաստատվեց հանրապետություն: Ապենինյան թերակղզին գտնվում է Եվրոպայի հարավում, ունի ջրառատ գետեր, բերրի հող և բարենպաստ կլիմա, ինչը նպաստել է երկրագործության և անասնապահության զարգացմանը:
Լատիններ, սաբիններ, էտրուսկներ։ Ծերակույտը կազմված էր տոհմերի ավագներից և քննարկում էր կարևոր հարցեր, որոնք հետո լուծվում էին ժողովրդական ժողովում:
Պատրիկները տոհմային ավագանու ներկայացուցիչներն էին՝ լիարժեք իրավունքներով, իսկ պլեբեյները իրավունքներից զուրկ սովորական բնակիչներ էին:
Մագիստրատուրան գործադիր իշխանության մարմինների ամբողջությունն էր։ Ամենակարևոր մագիստրատները կոնսուլներն էին:
Վետոն նշանակում էր «արգելում եմ»։ Ժողովրդական տրիբունը ուներ այդ իրավունքը, քանի որ պաշտպանում էր պլեբեյների իրավունքները և անձեռնմխելի էր:
Դիկտատորը արտակարգ իրավիճակներում նշանակվող պաշտոնյա էր, ով ուներ անսահմանափակ իշխանություն մինչև 6 ամիս:
Այն համարվում էր պատվավոր գործ, ոչ թե աշխատանք՝ ի շահ պետության ծառայություն: Ք. ա. III դարում ընկավ ամբողջ Ապենինյան թերակղզին Հռոմի տիրապետության տակ։
Կարթագենի դեմ։ Կարթագենից նշանավորվում է Հաննիբալ զորավարը:
Հռոմը դարձավ Միջերկրականի արևմուտքի ամենահզոր պետությունը։ Կարթագենը նվաճվեց և հիմնահատակ ավերվեց։ Հուլիոս Կեսար, Գնեոս Պոմպեոս, Մարկոս Կրասոս։ Նրանց միասնությունը անկայուն էր: Կրասոսը զոհվեց պարթևների դեմ պատերազմում, ինչի հետևանքով եռապետությունը փլուզվեց և սկսվեց Պոմպեոսի ու Կեսարի միջև պայքարը:
Քաղաքացիական պատերազմ սկսվեց, որն ավարտվեց Կեսարի հաղթանակով և իշխանության զավթմամբ: Օկտավիանոսը Հուլիոս Կեսարի ազգականն էր։ Նա ստացավ Օգոստոս և Իմպերատոր տիտղոսները։ Այս նոր ժամանակաշրջանը կոչվում էր Վաղ կայսրություն կամ Պրինցիպատ: Տրայանոս կայսրի օրոք։ Գրավվեցին Դակիան (ներկայիս Ռումինիան) և Միջագետքը: Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ: Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ: Հունական մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ: Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ: Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝ դպրոցներում սովորելու: Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ: Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա: Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը: Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը: Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով:

Յուպիտեր Գլխավոր աստվածը
Յունոնա Յուպիտերի կինը` մայրության և ըն տանիքի հովանավորը
Միներվա — Գիտության, արվեստի և արհեստների
հովանավոր դիցուհի
Մարս — Ռազմի աստվածը
Կվիրին — Մարսի որդին

Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից:
Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը: Այդ շինանյութը լայնորեն օգտա գործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել: Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ: Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատի պերը: Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլի զեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական:Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում: Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն): Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ` անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար: Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը:
Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ: Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպի տալներ: Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային
երթևեկության կանոններ և նշաններ:
Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում:
Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ: Այն օգտագործում էին նաև հռոմեական բաղնիքներում:

4. Գնահատիր ինքտ քեզ հիմնավորելով (10)։ Ես ինձ կգնահատեմ 10 բալով, որովհետև ես դասին ակտիվ եմ և բոլոր առաջադրանքները գրել եմ։

5. Գնահատում է ձեր ծնող՝ հիմնավորելով։

Դաս 9

 Մեկ անհայտով հավասարումներ

Այն հավասարությունը, որում տառով նշանակված է մի անհայտ թիվ, կոչվում է մեկ անհայտով հավասարում: Օրինակ x — 19 = 23։ Հավասարումը լուծել նշանակում գտնել այն թիվը, որը տառի փոխարեն տեղադրելով ստանում ենք հավասարություն: Այդ թիվը կոչվում է հավասարման լուծում (արմատ):

1.    Եթե հավասարության երկու մասերին գումարենք կամ նրանցից հանենք նույն թիվը, հավասարությունը չի փոխվի:

2.    Եթե հավասարության երկու մասերը բազմապատկենք նույն թվով կամ բաժանենք նույն (Օ-ի ոչ հավասար) թվին, հավասարությունը չի փոխվի:

Հիմա ձևակերպենք հավասարումը լուծելու հաշվեկանոնը.

1.    Պարզեցնում ենք հավասարումը՝ բացելով փակագծերը:

2.    Հավասարման` անհայտ պարունակող անդամները տեղափոխում ենք նրա ձախ մասը, իսկ անհայտ չպարունակող անդամները՝ աջ մասը:

3.    Հավասարման երկու մասերում կատարելով անհրաժեշտ թվաբանական գործողությունները՝ ստանում ենք պարզագույն հավասարում և լուծում այն:

Առաջադրանքներ

1.    Լուծե՛ք հավասարումը.

ա) x — 832 = 174                

x – 832 + 832= 174 +832

x = 1006

բ) x — 303 = 27        

x – 303 + 303= 27 + 303

x = 330

գ) 1405 — x = 108               

1405 — 108 = x

x = 1297

դ) 84 + x = 124        

x = 124 – 84

x = 40

ե) x + 818 = 896                  

x = 896 – 818

x = 78

զ) 2003 + x =4561   

x = 4561 – 2003

x = 2558

2. Լուծե՛ք հավասարումը.

ա) x — 3/4 = 5/8                 

x = 5/8 + 3/4

x = 11/8

բ) x — 1/2 = 5/6                   

x= 5/6 + 1/2

x = 8/6 = 4/3 = 1  1/3

3. Հավասարման արմատն է՞ արդյոք 3 թիվը

ա) x — 3 = 0              x= 0 + 3 = 3 այո
բ) x — 5 = 0 ,              x= 0 + 5 = 5 ոչ
գ) 3 — x = 0 ,              3 – 0 = x         x = 3 այո
դ) 2x = 6                    

 2 • x = 6

(2 • x) : 2 = 6 : 2

X = 3 այո      
ե) 7 — x = 0               

7 – 0 = x         x = 7 ոչ
զ) x = 6 — x               

x + x = 6

2 x = 6

(2 • x) : 2 = 6 : 2

X = 3 այո

4. Ո՞ր հավասարումների արմատն է 1 թիվը.

ա) 2x = 5       

x = 5/2= 2 1/2  ոչ

բ) 4x = 0        

4x : 4 = 0 : 4

X = 0 ոչ

գ) x = 1  այո

դ) 7x = 7         x = 7 : 7 = 1  այո

ե) 8 — x =7    

8 – 7 = x         x = 1 այո

զ) 5x + 8 = 14

5x = 14 – 8

5x = 6

x = 6/5 = 1 1/5 ոչ

4.    Լուծե՛ք հավասարումը.

ա) 2(x + 3) = 6 — x

2x + 6 = 6 – x

2x + x = 6 – 6

3x = 0

x = 0 : 3 = 0

 բ) 7(3 — x) + 4(x + 2) = 8

21 – 7x + 4x + 8 = 8

21 + 8 – 8 = 7x – 4x

21 = 3x

21/3 = x         x = 7

գ) 3(4 — x) = 2x + 1

12 – 3x = 2x + 1

12 – 1 = 2x + 3x

11 = 5x

11/5 = x         x = 11/5 = 2 1/5

5.    Կազմե՛ք հավասարում և լուծե՛ք այն.
ա) x թվին գումարել են 4 և ստացել են 19:

x + 4 = 19

x = 19 – 4 = 15
բ) x թվից հանել են 10 և ստացել են 7: 

x — 10 = 7

x = 7 + 10 = 17
գ) 35-ից հանել են x թիվը և ստացել են 5:

35 – x = 5

x = 35 – 5 = 30
դ) 11-ին գումարել են x թիվը և ստացել են 25:

11 + x = 25

x = 25 – 11 = 14
ե) x թվի կրկնապատիկին գումարել են 7 և ստացել են 8:

2x + 7 = 8

2x = 8 – 7

2x = 1

x = 1/2
զ) 15-ից հանել են x թվի եռապատիկը և ստացել են 3:

15 — 3x = 3

15 – 3 = 3x

12 = 3x

4 = x

Դաս 5

Ռացիոնալ թվերի բազմապատկումը և բաժանումը

Միևնույն նշանն ունեցող երկու ռացիոնալ թվերի արտադրյալը դրական ռացիոնալ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է արտադրիչների բացարձակ արժեքների արտադրյալին:

Տարբեր նշաններ ունեցող երկու ռացիոնալ թվերի արտադրյալը բացասական ռացիոնալ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է արտադրիչների բացարձակ արժեքների արտադրյալին:

Միևնույն նշանն ունեցող ռացիոնալ թվերի քանորդը դրական ռացիոնալ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է բաժանելիի և բաժանարարի բացարձակ արժեքների քանորդին։

Տարբեր նշաններ ունեցող ռացիոնալ թվերի քանորդը բացասական ռացիոնալ թիվ է, որի բացարձակ արժեքը հավասար է բաժանելիի և բաժանարարի բացարձակ արժեքների քանորդին։

Դաս 4

Կրկնություն

Առաջադրանքներ

2. Կատարեքհանում

3. Կատարեք գործողություններ

Դաս 3

Ռացիոնալ թվերի համեմատումը, գումարումը և հանումը

Երկու ռացիոնալ թվերից ավելի մեծ է այն թիվը, որը կոորդինատային ուղղի վրա գտնվում է ավելի աջ։

1) ցանկացած դրական ռացիոնալ թիվ մեծ է զրոյից և ցանկացած բացասական ռացիոնալ թվից.
2) երկու դրական ռացիոնալ թվերից ավելի մեծ է այն թիվը, որի բացարձակ արժեքն ավելի մեծ է.
3) երկու բացասական ռացիոնալ թվերից ավելի մեծ է այն թիվը, որի բացարձակ արժեքն ավելի փոքր է,
4) ցանկացած բացասական ռացիոնալ թիվ փոքր է զրոյից:

Միևնույն նշանով ռացիոնալ թվերը գումարելու համար պետք է գումարել նրանց բացարձակ արժեքները և ստացված թվից առաջ դնել գումարելիների ընդհանուր նշանը։

Տարբեր նշաններով երկու ռացիոնալ թվեր գումարելու համար պետք է այդ թվերի բացարձակ արժեքներից ավելի մեծից հանել ավելի փոքրը և ստացված թվից առաջ դնել այն գումարելիի նշանը, որի բացարձակ արժեքն ավելի մեծ է։

Մի ռացիոնալ թվից մեկ ուրիշը հանելու համար պետք է նվազելիին գումարել հանելիին հակադիր թիվը։

Առաջադրանքներ

Հռոմեական մշակույթը
Հռոմեացիների ստեղծած մշակույթի վրա մեծ էր հունականի ազդեցությունը: Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝ դպրոցներում սովորելու: Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ: Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ:
Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ: Հունական
մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ:

Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ: Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա:

Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը: Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը: Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով:

Հռոմեական աստվածները
Յուպիտեր Գլխավոր աստվածը
Յունոնա Յուպիտերի կինը` մայրության և ըն տանիքի հովանավորը
Միներվա — Գիտության, արվեստի և արհեստների
հովանավոր դիցուհի
Մարս — Ռազմի աստվածը
Կվիրին — Մարսի որդին
Հռոմեական կայսրությունում երկրպագվում էին նաև արևելյան աստվածներ Միթրան, Իսիդան, Օսիրիսը:

Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից:
Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը: Այդ շինանյութը լայնորեն օգտա գործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել:
Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ: Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատի պերը: Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլի զեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական:

Պատերազմից հաղթանակով վերադարձած զորա վարների պատվին կառուցում էին ժամանակավոր հաղթակամարներ: Դրանց տակով պետք է հանդի սավոր անցնեին զորավարը, նրա զինվորները և ռազմագերիները: Հետագայում հաղթակամարները դար ձան մշտական և հռոմեական քաղաքների կարևոր ճարտարապետական կառույցներից էին: Նոր ժամանակներում դրանց օրինակով եվրոպական շատ քաղաքներում կառուցվեցին հաղթակամարներ: Հին Հռոմում կատարելագործեցին ջրմուղը և կոյուղին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ջրանցույցների շինարարությունը: Այն թույլ էր տալիս տասնյակ կիլոմետր հեռու վայրերից խմելու և ոռոգման ջուր բերել:

Հռոմեական իրավական մտքի ձեռքբերումներից էր իրավունքի՝ որպես առանձին գիտության սահմանումը, իրավաբանի հաստատության ստեղծումը: Արդի իրավագիտության բազմաթիվ տերմիններ, ինչպես նաև դատարանում երդվելը ժառանգվել են հռոմեական դարաշրջանից։ Հռոմեական պետության օրենքները և օրենսդրական համակարգը մեծ ազդեցություն են թողել եվրոպական և համաշխարհային իրավական համակարգի վրա: Օրինակ՝ հռոմեացիների մոտ է առաջին անգամ օգտագործվել վետոյի իրավունք հասկացությունը: Այն այսօր օգտագործում են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում:
Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում: Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն): Հին Հռոմում կար օրաթերթի նախատիպը։ Մագա ղաթի վրա գրում էին քաղաքի նորությունների, օրենք- ների, կարևոր իրադարձությունների և մարդկանց մասին: Այդ մագաղաթները ամրացնում էին քաղաքի տեսանելի վայրերում, բաժանում հայտնի հռոմեացիներին:
Հռոմում քաղաքացիները կարող էին օգտվել կառքերից, որոնց վրա կային հատուկ սարքեր: Դրանք
հաշվում էին անցած ճանապարհը, և համապատասխան գումար էր գանձվում օգտվողից: Այն ներկայիս տաքսիների հռոմեական տարբերակն էր:
Հռոմեացիները հակում ունեին շենքերի պատերին գրառումներ կատարելու կամ նկարելու (գրաֆիտի): Այն, ինչ այսօր համարվում է արվեստի ճյուղ, լայնորեն տարածված էր Հռոմում: Քաղաքի տարբեր շինությունների պատերի գրառումները պատկերացում են տալիս հռոմեացիների առօրյա կյանքի մասին: Կային նաև գովազդային գրառումներ:
Հռոմեական կայսրությունում հռոմեականացման գործընթացի առավել կարևոր ուղղությունը լատինե րենի ներդրումն էր: Օրինակ՝ արդեն I դարում Գալլիայի քաղաքների բնակչության խոսակցական լեզուն գերազանցապես լատիներենն էր:
Լատինական այբուբենը հետագայում լայնորեն տա րածվեց Եվրոպայում։ Մինչ օրս լատիներենը կաթոլիկ եկեղեցու արարողակարգի լեզուն է։ Միջնադարում այն նաև եվրոպական գիտության լեզուն էր: Այսօր էլ ընդունված է գիտական տերմինները ներկայացնել լատիներե նով: Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ` անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար: Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը:
Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ: Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպի տալներ: Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային
երթևեկության կանոններ և նշաններ:
Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում:
Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ: Այն օգտագործում էին նաև հռոմեական բաղնիքներում:

Առաջադրանք 

Ինչպես էր հունական մշակույթը ազդել հռոմեական մշակույթի վրա։ Նշե՛ք երկու օրինակ։

Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ:
Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ: Հունական մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ:

Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ:

Որտե՞ղ էին հռոմեացիները սովորեցնում իրենց երեխաներին։ Ինչու՞։

Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝ դպրոցներում սովորելու: Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ:

Ի՞նչ էին Տասներկու տախտակները, և ինչո՞ւ են դրանք կարևոր։

Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա:

Ի՞նչ ճարտարապետական և քանդակագործական առանձնահատկություններ ուներ Հռոմը։

Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը: Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը: Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով:

Նշե՛ք երեք հռոմեական աստված և բացատրե՛ք նրանց դերը։

Յուպիտեր Գլխավոր աստվածը
Յունոնա Յուպիտերի կինը` մայրության և ըն տանիքի հովանավորը
Միներվա — Գիտության, արվեստի և արհեստների
հովանավոր դիցուհի
Մարս — Ռազմի աստվածը
Կվիրին — Մարսի որդին

Ինչ շինանյութ հայտնագործեցին հռոմեացիները և ինչու՞ էր այն կարևոր։

Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից:
Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը: Այդ շինանյութը լայնորեն օգտա գործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել:

Ի՞նչ էր ամֆիթատրոնը, և ո՞րն էր ամենախոշորը Հռոմում։

Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ: Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատի պերը: Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլի զեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական:

Ինչպես էին հռոմեացիները լուծում ջրի մատակարարման խնդիրը քաղաքներում։

Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ջրանցույցների շինարարությունը: Այն թույլ էր տալիս տասնյակ կիլոմետր հեռու վայրերից խմելու և ոռոգման ջուր բերել

Ո՞ր կարևոր բարեփոխումը կատարեց Հուլիոս Կեսարը օրացույցի մեջ։ Ի՞նչ օրացույց է օգտագործվում այսօր։

Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում: Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն):

Ներկայացնել օրինակներ , որոնցով հռոմեական մշակույթը ազդեց ժամանակակից աշխարհի վրա (օրինակ՝ լեզու, օրենք, ճանապարհներ և այլն):

Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ` անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար: Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը:
Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ: Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպի տալներ: Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային
երթևեկության կանոններ և նշաններ:
Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում:
Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ: Այն օգտագործում էին նաև հռոմեական բաղնիքներում:

Հռոմեական մշակույթը
Հռոմեացիների ստեղծած մշակույթի վրա մեծ էր հունականի ազդեցությունը: Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝ դպրոցներում սովորելու: Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ: Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ:
Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ: Հունական
մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ:

Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ: Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա:

Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը: Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը: Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով:

Հռոմեական աստվածները
Յուպիտեր Գլխավոր աստվածը
Յունոնա Յուպիտերի կինը` մայրության և ըն տանիքի հովանավորը
Միներվա — Գիտության, արվեստի և արհեստների
հովանավոր դիցուհի
Մարս — Ռազմի աստվածը
Կվիրին — Մարսի որդին
Հռոմեական կայսրությունում երկրպագվում էին նաև արևելյան աստվածներ Միթրան, Իսիդան, Օսիրիսը:

Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից:
Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը: Այդ շինանյութը լայնորեն օգտա գործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել:
Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ: Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատի պերը: Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլի զեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական:

Պատերազմից հաղթանակով վերադարձած զորա վարների պատվին կառուցում էին ժամանակավոր հաղթակամարներ: Դրանց տակով պետք է հանդի սավոր անցնեին զորավարը, նրա զինվորները և ռազմագերիները: Հետագայում հաղթակամարները դար ձան մշտական և հռոմեական քաղաքների կարևոր ճարտարապետական կառույցներից էին: Նոր ժամանակներում դրանց օրինակով եվրոպական շատ քաղաքներում կառուցվեցին հաղթակամարներ: Հին Հռոմում կատարելագործեցին ջրմուղը և կոյուղին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ջրանցույցների շինարարությունը: Այն թույլ էր տալիս տասնյակ կիլոմետր հեռու վայրերից խմելու և ոռոգման ջուր բերել:

Հռոմեական իրավական մտքի ձեռքբերումներից էր իրավունքի՝ որպես առանձին գիտության սահմանումը, իրավաբանի հաստատության ստեղծումը: Արդի իրավագիտության բազմաթիվ տերմիններ, ինչպես նաև դատարանում երդվելը ժառանգվել են հռոմեական դարաշրջանից։ Հռոմեական պետության օրենքները և օրենսդրական համակարգը մեծ ազդեցություն են թողել եվրոպական և համաշխարհային իրավական համակարգի վրա: Օրինակ՝ հռոմեացիների մոտ է առաջին անգամ օգտագործվել վետոյի իրավունք հասկացությունը: Այն այսօր օգտագործում են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում:
Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում: Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն): Հին Հռոմում կար օրաթերթի նախատիպը։ Մագա ղաթի վրա գրում էին քաղաքի նորությունների, օրենք- ների, կարևոր իրադարձությունների և մարդկանց մասին: Այդ մագաղաթները ամրացնում էին քաղաքի տեսանելի վայրերում, բաժանում հայտնի հռոմեացիներին:
Հռոմում քաղաքացիները կարող էին օգտվել կառքերից, որոնց վրա կային հատուկ սարքեր: Դրանք
հաշվում էին անցած ճանապարհը, և համապատասխան գումար էր գանձվում օգտվողից: Այն ներկայիս տաքսիների հռոմեական տարբերակն էր:
Հռոմեացիները հակում ունեին շենքերի պատերին գրառումներ կատարելու կամ նկարելու (գրաֆիտի): Այն, ինչ այսօր համարվում է արվեստի ճյուղ, լայնորեն տարածված էր Հռոմում: Քաղաքի տարբեր շինությունների պատերի գրառումները պատկերացում են տալիս հռոմեացիների առօրյա կյանքի մասին: Կային նաև գովազդային գրառումներ:
Հռոմեական կայսրությունում հռոմեականացման գործընթացի առավել կարևոր ուղղությունը լատինե րենի ներդրումն էր: Օրինակ՝ արդեն I դարում Գալլիայի քաղաքների բնակչության խոսակցական լեզուն գերազանցապես լատիներենն էր:
Լատինական այբուբենը հետագայում լայնորեն տա րածվեց Եվրոպայում։ Մինչ օրս լատիներենը կաթոլիկ եկեղեցու արարողակարգի լեզուն է։ Միջնադարում այն նաև եվրոպական գիտության լեզուն էր: Այսօր էլ ընդունված է գիտական տերմինները ներկայացնել լատիներե նով: Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ` անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար: Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը:
Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ: Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպի տալներ: Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային
երթևեկության կանոններ և նշաններ:
Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում:
Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ: Այն օգտագործում էին նաև հռոմեական բաղնիքներում:

Առաջադրանք 

Ինչպես էր հունական մշակույթը ազդել հռոմեական մշակույթի վրա։ Նշե՛ք երկու օրինակ։

Հունական օրինակով հռոմեական քաղաքներում կառուցվում էին թատրոններ:
Լատիներեն էին թարգմանվում հունական գիտական և գրական ստեղծագործություններ: Հունական մշակույթի ազդեցությունը առավել մեծացավ հատկապես այն բանից հետո, երբ Հունաստանից մեծ քանակությամբ արվեստի գործեր տեղափոխվեցին Հռոմ:

Հին Հռոմը ուներ զարգացած իրավական համակարգ:

Որտե՞ղ էին հռոմեացիները սովորեցնում իրենց երեխաներին։ Ինչու՞։

Հարուստ հռոմեացիները իրենց երեխաներին ուղարկում էին Հունաստան՝ դպրոցներում սովորելու: Շատ հույն փիլիսոփաներ և մշակույթի գործիչներ տեղափոխվում էին Հռոմ:

Ի՞նչ էին Տասներկու տախտակները, և ինչո՞ւ են դրանք կարևոր։

Հռոմի ամենավաղ օրենքները գրված էին Տասներկու տախտակների վրա:

Ի՞նչ ճարտարապետական և քանդակագործական առանձնահատկություններ ուներ Հռոմը։

Ճարտարապետության ոլորտում հատկապես բնութագրական է քաղաքաշինությունը: Հռոմում ծաղկում ապրեց նաև քանդակագործությունը: Մեծ թվով քանդակներ ստեղծվում էին անհատական պատվերներով:

Նշե՛ք երեք հռոմեական աստված և բացատրե՛ք նրանց դերը։

Յուպիտեր Գլխավոր աստվածը
Յունոնա Յուպիտերի կինը` մայրության և ըն տանիքի հովանավորը
Միներվա — Գիտության, արվեստի և արհեստների
հովանավոր դիցուհի
Մարս — Ռազմի աստվածը
Կվիրին — Մարսի որդին

Ինչ շինանյութ հայտնագործեցին հռոմեացիները և ինչու՞ էր այն կարևոր։

Մարդկությունը մինչ օրս օգտվում է հռոմեացիների կողմից ստեղծված քաղաքական, գիտական և մշակութային արժեքներից:
Հին հռոմեացիների հայտնի հայտնագործություններից էր բետոնը: Այդ շինանյութը լայնորեն օգտա գործվում էր Հռոմեական պետությունում և թույլ էր տալիս ամուր և վիթխարածավալ շինություններ կառուցել:

Ի՞նչ էր ամֆիթատրոնը, և ո՞րն էր ամենախոշորը Հռոմում։

Հռոմեացիները գլադիատորական մարտերի համար կառուցում էին հսկայական շինություններ՝ ամֆիթատրոններ: Դրանք հունական թատրոնների կատարելագործված տարբերակներն էին և համարվում են ներկայիս ֆուտբոլային մարզադաշտերի նախատի պերը: Ամֆիթատրոններից խոշորագույնը Հռոմի Կոլի զեումն էր, որը տեղավորում էր մոտ 60 հազար հանդիսական:

Ինչպես էին հռոմեացիները լուծում ջրի մատակարարման խնդիրը քաղաքներում։

Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ջրանցույցների շինարարությունը: Այն թույլ էր տալիս տասնյակ կիլոմետր հեռու վայրերից խմելու և ոռոգման ջուր բերել

Ո՞ր կարևոր բարեփոխումը կատարեց Հուլիոս Կեսարը օրացույցի մեջ։ Ի՞նչ օրացույց է օգտագործվում այսօր։

Հուլիոս Կեսարի օրոք Ք. ա. 45 թ. կատարվեց տոմարի բարեփոխում: Նախկին լուսնային օրացույցը փոխարինվեց արևայինով: Տարին, ըստ դրա, բաղկացած էր 365 և կես օրից: Չորս տարին մեկ փետրվարին ավելացվում էր մեկ օր: Հուլիոսյան օրացույցը մնաց կի րառման մեջ ընդհուպ մինչև XX դարի սկզբները: Մինչ օրս շատ երկրներ օգտագործում են հռոմեական ամսանունները (օրինակ՝ հուլիս, օգոստոս, հունվար և այլն):

Ներկայացնել օրինակներ , որոնցով հռոմեական մշակույթը ազդեց ժամանակակից աշխարհի վրա (օրինակ՝ լեզու, օրենք, ճանապարհներ և այլն):

Լատինական այբուբենը հիմք է դարձել աշխարհի շատ այբուբենների (օրինակ` անգլերենի, ֆրանսերենի, իտալերենի, գերմաներենի, իսպաներենի և այլն) համար: Մեծ տարածում ունեն նաև հռոմեական թվերը:
Հռոմեացիները օգտագործում էին նոր դեղամիջոցներ և վիրահատական գործիքներ: Առկա բուժման համար առանձնացված էին հատուկ կառույցներ՝ հոսպի տալներ: Հռոմեացիները մեծ ուշադրություն էին դարձնում բնակչության առողջապահության խնդիրներին: Հռոմեացիները կատարելության հասցրին ճանապարհաշինությունը և ստեղծեցին ճանապարհային
երթևեկության կանոններ և նշաններ:
Հռոմում տարածում էին գտել նաև արագ սննդի կետերը, որտեղ մարդիկ կարող էին սնվել տեղում:
Հարուստ հռոմեացիների տանը կար նաև հատակի տաքացման համակարգ: Այն օգտագործում էին նաև հռոմեական բաղնիքներում: